BA Fast Track: Chứng chỉ hóa

Chắc hẳn bạn đã ít nhất một lần nhìn thấy những JD tuyển BA lương khủng kèm theo yêu cầu về chứng chỉ IIBA CBAP hay PSM gì đó phải ko? Bạn cũng từng nhìn thấy vô số JD khác viết một loạt các chứng chỉ vào mục Nice to have nhỉ? Tuy nhiên, ở một góc nhìn khác, cũng có khá nhiều người ngoài kia cho rằng chứng chỉ chuyên môn không đánh giá thực lực của một ứng viên. Thậm chí nhiều anh chị giàu kinh nghiệm mình từng gặp còn đánh giá không tốt những ứng viên quá tự tin về những chứng chỉ mà họ có.

Bài viết này mong muốn sẽ phần nào đó giải quyết những thắc mắc của bạn về việc chứng chỉ chuyên môn có thực sự quan trọng với BA hay ko, nếu có thì nên thi và không nên thi những chứng chỉ nào.

Đây là bài viết đầu tiên nằm trong chuỗi bài viết BA Fast Track của mình với mong muốn đưa các bạn lên một chuyến tàu cao tốc, cùng đi qua những hành trình mà một BA thông thường cần đặt chân tới để nhanh chóng được công nhận trong công việc. Chuỗi bài viết sẽ cho các bạn một cái nhìn toàn cảnh, một đường đi không “tắt” nhưng rõ ràng để trở thành một BA đắt giá. Xuống khỏi chuyến tàu này, bạn có thể có một tinh thần hăm hở để bắt đầu chặng đường trở thành một BA nhưng chắc chắn, bạn vẫn phải tự bước đi trên con đường của chính mình. Không dài dòng nữa, được rồi đi thôi!

Vì sao BA cần chứng chỉ hóa các kỹ năng của mình?

Nếu bạn đã xem qua phần giới thiệu về mình, chắc các bạn cũng đoán được mình là một fan cứng của các chứng chỉ. Vì thế, không có gì bất ngờ khi mình có thể viết ra một bài blog khác rành riêng cho câu hỏi này.

Theo mình, chứng chỉ chuyên môn là cách nhanh nhất giúp bạn tiếp cận và học hỏi những kiến thức, kỹ năng cần thiết cho công việc. Những chứng chỉ uy tín đã được đúc kết không chỉ qua nghiên cứu khoa học mà còn là kinh nghiệm thực tế của rất nhiều tiền bối đi trước. Vì thế, chúng thường là guide, là best practice để người sau học hỏi.

Không chỉ để áp dụng vào công việc, chứng chỉ chuyên môn còn là minh chứng cho sự kiên trì, nỗ lực nâng cao trình độ bản thân – đây là thứ mà bất cứ một BA tốt nào cũng cần luyện tập. Thêm vào đó, trong một lĩnh vực ngày càng có sự cạnh tranh gay gắt như BA, chứng chỉ hóa chính là cách “dễ dàng” nhất để bạn nổi bật và đến gần hơn với vị trí mong muốn.

Yes, đến gần hơn – nghĩa là không có bất kỳ chứng chỉ nào cam kết cho bạn một công việc trong mơ cả. Vì xét cho tới cùng, hầu hết các chứng chỉ đều chỉ quy về hai việc: kỹ năng học những thứ mà tổ chức quản lý chứng chỉ đã chuẩn bị và kỹ năng làm bài thi theo cách mà chứng chỉ đó muốn bạn trả lời. Kể cả với những câu hỏi tình huống trong một số bài thi mình từng làm, liệu bạn có thể gặp một hoàn cảnh y hệt như vậy ở ngoài đời để rồi chọn lựa phương án phù hợp hay không? Hãy hiểu đúng về chứng chỉ để tận hưởng kiến thức thu được từ nó, không phải chỉ thi vì tấm bằng!

Đâu là những chứng chỉ một BA cần có?

Tất nhiên là càng nhiều càng tốt rồi haha. Còn gì tuyệt vời hơn nếu bạn vùa giỏi chuyên môn mà còn đảm thi chứng chỉ nâng cao kiến thức, phải không nào? Tuy nhiên, không phải ai trong chúng ta cũng có các điều kiện cần thiết để thi chứng chỉ, chưa kể tới việc mỗi ngày mở mắt ra có khi lại thêm một khóa học mới trên Coursera – đó chẳng phải cũng là chứng chỉ sao!

Tóm lại, không phải mình đẽo cày giữa đường nhưng chỉ có bạn mới biết chính xác đâu là chứng chỉ mà bạn cần, đâu là thứ mà công ty hiện tại sẵn sàng trả thêm lương cho bạn, etc. Dưới đây sẽ là ba nhóm chứng chỉ mà theo mình (và theo bộ 10 kỹ năng hàng đầu của BA) bạn cần phải sở hữu.

Đầu tiên là chứng chỉ ngoại ngữ. Dù mình là một người phản đối xu hướng hiện nay cho rằng giỏi ngoại ngữ bằng với thông minh, chúng ta không thể phủ nhận quan hệ cung cầu: Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục nhận rất nhiều đầu tư từ nước ngoài ít nhất là trong thập kỷ tới và nhân lực của chúng ta thì đa số có nền tảng ngoại ngữ chưa tốt. Tạm chưa bàn tới đam mê, bạn chắc chắn kiếm được nhiều tiền hơn khi làm giỏi thứ mà người ta đang cần. Thêm vào đó, BA thường được ví với gì nhỉ? Cầu nối, người phiên dịch giữa đội development và đội business (thường ở nước ngoài). Nếu nhiêu đây còn chưa đủ thuyết phục bạn thì hãy để ý rằng: bạn giỏi ngoại ngữ thì muốn chuyển sang làm nghề nào cũng nhanh hơn, không nhất thiết phải làm BA mãi hehe.

Thứ hai, mình nghĩ rằng bạn nên có ít nhất một chứng chỉ thể hiện hiểu biết về quy trình phát triển phần mềm nói riêng hoặc quy trình đặc thù ở domain bạn làm nói chung. Điều này sẽ giúp cho bạn có được cái nhìn tổng quan về cách vận hành của dự án, biết mình ở đâu, cần làm gì và điều mình làm đóng góp cho công việc chung thế nào. Một yếu tố quan trọng mà mình chọn nhóm chứng chỉ này ở vị trí thứ hai chính là chúng thường có mức giá rất hợp lý và kiến thức học được mang tính áp dụng cao. Có thể kể tới ở đây chính là chứng chỉ Professional Scrum Master I (PSM I) với lệ phí chỉ $150 và lượng kiến thức khá bao quát về mô hình phát triển phần mềm Agile Scrum.

Đứng cuối cùng trong bảng xếp hạng này, khá bất ngờ, là chứng chỉ về phân tích nghiệp vụ phần mềm. Bạn không nghe nhầm đâu, chính là chúng: IIBA CBAP, CCBA, PMI-PBA, etc. Chắc không có gì phải bàn cãi về độ danh giá của những cái tên hàng đầu này khi nhắc tới nghề BA rồi. Tuy nhiên, mình thấy chúng đắt tiền, tốn nhiều thời gian và kinh nghiệm để đạt được mà lại kém linh hoạt hơn đôi chút trong việc áp dụng vào công việc thực tế. Tuy nhiên (lần 2), mình vẫn thi chúng nha các bạn. Mình không hối hận chút nào và mình sẽ chia sẻ kỹ hơn trong những bài viết về kinh nghiệm thi chứng chỉ nha.

Những kỹ năng nào không nên chứng chỉ hóa?

Mình nhấn mạnh một lần nữa, là “không nên” chứ không phải là “không cần” hay “không thể”!

Đây vẫn là bài toán cân nhắc giữa chi phí và lợi nhuận, mình thực dụng mà! Mình cực kỳ yêu thích SQL và database nên chúng đã có mặt trong danh sách các chứng chỉ tiềm năng của mình từ rất lâu. Theo khảo sát kỹ năng từ JD của mình cũng cho thấy rất nhiều nhà tuyển dụng ưu tiên ứng viên có kỹ năng này. Thế nhưng, họ có sẵn sàng trả thêm tiền cho một ứng viên BA vì chứng chỉ Oracle Database SQL Certified Associate khi dự án thiên về phân tích business domain không? Khả năng cao là không! Hơn cả, mình đã có nền tảng tương đối tốt về SQL từ bậc đại học nên mình biết đâu là đủ ở thời điểm hiện tại. (Tất cả những câu chuyện kiểu này trong blog của mình, các bạn tự thêm lý do (chính) là do mình lười nha haha)

Bên cạnh đó, chứng chỉ hóa kiểu gì khi yêu cầu người tuyển dụng đưa ra là có sense về UI/UX? Bằng mọi giá kiếm một chứng chỉ phù hợp – Certified Sense of UI/UX, hay đi học một khóa họa sĩ cấp tốc? Những câu hỏi này sẽ dần được trả lời trong những bài viết tiếp theo của chuỗi BA Fast Track, các bạn đón đọc nhé 😉